خارپاشنه چیست؟ + علت، علائم و درمان

دنیای قلم- خارپاشنه بیماری است که در آن توده ای ناشی از رسوب کلسیم، بین پاشنه و قوس پا رشد می کند. خار پاشنه ممکن است به طور خود به خود رخ دهد و یا به علت یک بیماری زمینه ای ایجاد شود. افراد اغلب تصور می کنند که خار پاشنه باعث درد در پاشنه ی پا می شود، اما عوامل دیگر نیز می توانند باعث ایجاد درد در پاشنه‌ی پا شوند. خار پاشنه یک توده ی استخوانی است که می تواند در زیر پای فرد ایجاد شود. خار پاشنه که با نام استئوفیت نیز شناخته می شود، ممکن است تیز، قلاب مانند و یا قفسه مانند و طبقه ای باشد. خار پاشنه از زیر پاشنه ی پا به سمت قوس پا(وسط پا) رشد می کند. این منطقه از پا، فاسیای پلانتار یا غلاف کف پایی یا نیام کف پایی نامیده می شود. در عکس رادیوگرافی خار پاشنه ممکن است تا نیم اینچ(۱/۲۵ سانتی متر) طول داشته باشد. اگر خار پاشنه در عکس رادیوگرافی دیده نشود، پزشک این حالت را تحت عنوان “سندروم خار پاشنه” می نامد.

 

علائم خارپاشنه 

 

• درد شدید مانند احساس وجود چاقو در پاشنه ی پا، زمانی که فرد در صبح می ایستد.
• درد مبهم در پاشنه ی پا در طول ادامه ی روز.
• التهاب و تورم در جلوی پاشنه ی پا.
• حرارت و گرمی در منطقه ی آسیب دیده.
• برآمدگی استخوانی و کوچک که در زیر پاشنه ی پا قابل مشاهده است.
• نقطه دردناک و حساس در کف پاشنه ی پا که پابرهنه راه رفتن را مشکل می سازد.

در صورت تجربه ی علائم فوق، پزشک برای تشخیص بیماری ممکن است از تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده کند. دیدن برآمدگی در عکس رادیوگرافی تنها راه برای اطمینان از تشخیص خار پاشنه است. همه افراد مبتلا به خار پاشنه ی پا تمام علائم فوق را تجربه نمی کنند. برخی از افراد مبتلا به خار پاشنه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و تنها طی عکس برداری به دلیل مشکلات دیگری متوجه وجود خار پاشنه می شوند.

 

علت به وجود آمدن خار پاشنه

خار پاشنه زمانی اتفاق می افتد که کشیدگی طولانی مدت عضلات و رباط ها باعث فرسودگی بافت نرم در پاشنه ی پا شود. پاره شدن غشایی که استخوان پاشنه را پوشش می دهد نیز می تواند علت دیگری برای خار پاشنه باشد. پاشنه ی پا با افزایش سن آسیب پذیر می شود، زیرا پد و بالشتک های محافظ پاشنه از بین می روند و قادر به جذب ضربه و شوک نیستند. با گذشت زمان رسوبات کلسیم در زیر پاشنه ی پا تجمع می یابند، این رسوبات برآمدگی های استخوانی را تشکیل می دهند که خار پاشنه نامیده می شود.

عوامل خطر

طیف وسیعی از مواردی که خطر ابتلا به خار پاشنه را افزایش می دهند وجود دارد که شامل موارد زیر است:

فعالیت های ورزشی: دویدن و پریدن می تواند به پاشنه ی پا و قوس پا آسیب بزند.

• فعالیت در سطوح سفت و سخت: راه رفتن، دویدن یا پریدن روی سطوح سفت می تواند پاشنه ی پا را تخریب کند.
• ضربه به پاشنه ی پا: کبودی پاشنه ی پا و پاره شدن غشایی که آن را می پوشاند می تواند به خار پاشنه منجر شود.
• افزایش سن: مطالعه ای که در سال ۲۰۰۸ انجام شد نشان می دهد که خار پاشنه در مردان و زنان مسن بیشتر یافت می شود.
• جنسیت زن: مطالعه ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان می دهد که خار پاشنه در زنان بیش تر از مردان رایج است.
• اضافه وزن: محققان دریافته اند که خار پاشنه با چاقی ارتباط دارد.
• کفش نامناسب: پوشیدن کفش های نامناسب که از پا محافظت نمی کنند و باعث لغزش پا می شوند می تواند منجر به خار پاشنه شود.

همچنین برخی از بیماری های پزشکی که می توانند منجر به خار پاشنه شوند شامل موارد زیر است:

• آرتریت واکنشی: بیماریی است که باعث تورم دردناک مفاصل می شود.
• اسپوندیلیت آنکیلوزان: یا روماتیسم ستون فقرات، بیماری مفصلی پیشرونده، مزمن و خود ایمنی که اغلب ستون فقرات و استخوان‌های لگن را درگیر می‌سازد.
• برامدگی استخوانی اسکلتی منتشر ایدیوپاتیک: بیماریی است که باعث کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم) غیر طبیعی و تشکیل استخوان (برامدگی استخوانی) در بافت نرم اطراف مفاصل ستون فقرات و اسکلت محیطی می شود.

 

راه ها و روش های درمان خارپاشنه

کاهش و توقف فعالیت هایی که باعث ایجادفشار و شدید ترشدن درد می شود اولین مرحله ای است که باعث کاهش درد میشود.برایپیشگیری از خار پاشنه در مورد فشارهایی که در طول روز به پاهای خود وارد می‌کنید مراقب باشید. شما ممکن است نیاز داشته باشیدکه ازانجام فعالیت های که باعث قرارگرفتن پاها درسطوح سخت می شود مانند دویدن جلوگیری کنید. در ادامه روش گوناگون درمان خار پاشنه پا و همچنین درمان پاشنه درد ناشی از آن ، اعم از روش های جراحی و غیر جراحی بررسی شده اند:

 یخ
بیمار می‌تواند با چند بار قرار دادن کمپرس یخ در روز، هر بار به مدت 20 دقیقه، التهاب پاشنه را کاهش دهد. البته به هیچ وجه نباید یخ را مستقیم روی پوست گذاشت و حتماً باید حوله نازکی را بین یخ و پاشنه قرار داد.

حرکت‌های کششی

انجام حرکت‌هایی که موجب کشش عضله‌های ساق پا می‌شود، درد را تسکین می‌دهد و به بهبودی بیمار کمک می‌کند.

در ادامه دو نمونه از ورزش های مفید برای درمان خارپاشنه و درمان درد کف پا آورده شده است:

روبه‌روی دیوار بایستید. یک زانو را صاف نگهدارید و پاشنه‌ی آن پا را روی زمین بگذارید. زانوی دیگر را خم کنید. تاندون آشیل و قوس کف پا هنگام خم شدن کشیده می‌شوند. این حالت را 10 ثانیه حفظ کنید، سپس استراحت کرده و زانو را صاف کنید. این حرکت را 20 بار بر روی پاشنه پای دردناک انجام دهید. کشیده شدن کامل زانو هنگام انجام این حرکت کششی جهت درمان پاشنه درد بسیار مهم است.

پای آسیب دیده را روی پای دیگر بگذارید. کف پا را با دست سمت پای آسیب دیده بگیرید و انگشتان پا را رو به عقب و سمت ساق پا بکشید. به این ترتیب فشار/ کشش مناسبی به قوس کف پا/ آرنگ کف پا وارد می‌شود. شست دست آزاد را با ملایمت از چپ به راست روی قوس کف پای آسیب دیده بکشید تا وضعیت کششی مناسب را بیابید، در چنین حالتی باید آرنگ کف پا را به محکمی سیم گیتار حس کنید. حالت کشش را برای 10 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را 10 بار انجام دهید.

این حرکت‌های کششی را دست کم سه نوبت در روز انجام دهید، توجه داشته باشید که تکرار بیش از اندازه این حرکات مفید نیست. مهم‌ترین زمان‌هایی که بیمار باید حرکت کششی را انجام دهد، صبح‌ها پیش از برداشتن نخستین گام و شروع راه رفتن و همچنین پیش از ایستادن پس از نشستن برای مدتی طولانی است.

دارو
داروهایی مانند ایبوپروفن وناپروکسین باعث کاهش درد والتهاب میشود استفاده این داروها برای مدت بیشتر از 1 ماه باید حتما زیر نظر پزشک باشد.

تزریق
در برخی موارد برای کاهش التهاب و آرام کردن درد بیمار کورتیکواستروئید تزریق می‌شود.

مایع شامل استروئید، داروی بی‌حسی یا ترکیبی از این دو در دردناک‌ترین قسمت آرنگ کف پا تزریق می‌شود و بلافصله پس از انجام تزریق، محل تزریق پانسمان می‌شود. از بیمار خواسته می‌شود تا هر زمان که راحت بود، فعالیت‌های معمول خود را از سر بگیرد.

کفش و کفی طبی 
کفش هایی که دارای پاشنه های پهن،نرم هستند میتوانند باعث کاهش درد هنگام پیاده روی و ایستادن شوند. زمانیکه پای خود را روی زمین قرار میدهید و قدم برمیدارید فشاری بر روی کف پا ایجاد می شود که باعث ایجاد پارگی کوچک در بافت هامی شود.استفاده از کفش هایی با پاشنه های نرم و یا کفی های طبی میتواند باعث کاهش این فشارها شود و از پارگی بیشتر بافت جلوگیری میکند

فیزیوتراپی
پزشک تمرینات فیزیوتراپی را برای کشش ماهیچه های پشت ساق پا وکف پا به بیماران توصیه میکند تمرینات فیزیوتراپی علاوه برتمرینات کششی واستقامتی شامل درمان هایی مانند استفاده ازیخ،ماساژویامصرف داروهایی برای کاهش التهابات اطراف کف پا، لیزر درمانی ، الکترو تراپی و شاک ویو تراپی است است.

شوک ویو تراپی خارپاشنه
در شاک ویو درمانی امواج سونار با فرکانس بالا به طور مستقیم روی خار پاشنه یا ناحیه اطراف آن فرستاده می‌شود. این امواج صوتی از انرژی بسیار زیادی برخوردار هستند و بافت تاندون آسیب دیده را تحریک می‌کنند. تصور بر این است که چنین تحریکی فرایند التیام را شتاب می‌بخشد و مانع التهاب مزمن می‌شود. معمولاً دست‌کم 4 تا 8 جلسه درمانی باید طی شود تا علائم بهبود آشکار شود.

 

عمل جراحی خارپاشنه
چنانچه علائم خار پاشنه با روش‌های غیر جراحی تسکین نیابد، به ناچار برای درمان آن به عمل جراحی روی آورده می‌شود. اکثر جراحان از بیمار می‌خواهند تا دست‌ کم 9 ماه درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای، مانند تزریق، فیزیوتراپی، استفاده از کفی و...) را ادامه دهد و سپس عمل جراحی در صورت اثربخش نبودن آن روش‌ها انجام می‌شود. سندرم خار پاشنه دارای دو جنبه حائز اهمیت است که باید در زمان جراحی مد نظر قرار گیرد:

• "سفت" بودن رباط (لیگامان) پلانتار فاسیا
• وجود خار (زائده استخوانی) در پاشنه

جراح این دو مؤلفه و همچنین علائم را ارزیابی می‌کند تا بهترین روش جراحی را برای درمان قطعی خار پاشنه انتخاب کند.

اصل مشترک تمامی جراحی‌های خار پاشنه افزایش طول رباط پلانتار فاسیا است. این رباط را می‌توان یا به صورت عرضی برش داد یا قسمتی از آن را جدا کرد. شایان ذکر است که تنها بخشی از این رباط بریده یا جدا می‌شود، چون قطع یا برداشتن کامل آن به ناپایداری پا می‌انجامد.

اما مؤلفه دوم به برداشتن خار پاشنه‌ی موجود مربوط می‌شود. خار پاشنه غالباً علامت ثانویه سفت شدن رباط پلانتار فاسیا است و معمولاً به تنهایی مسبب بروز درد در پاشنه نیست. بنابراین برداشتن خار پاشنه به اندازه ، موقعیت، راستای قرارگیری (تیزی رو به جلو یا عقب)، وجود شکستگی و یا علائم بیمار بستگی دارد.

سه روش اصلی جراحی پلانتار فاسیا عبارت‌اند از:

آزادسازی باز پلانتار فاسیا (و برداشتن خار پاشنه). جراح در این روش با ایجاد برش به رباط و همچنین خار پاشنه دسترسی مستقیم پیدا می‌کند. این برش را می‌توان داخل پا یا پایین کف پا ایجاد کرد.

آزادسازی پلانتار فاسیا از طریق ایجاد کوچک‌ترین برش ممکن. این روش معمولاً از طریق ایجاد چند برش بسیار کوچک در ناحیه‌های مختلف روی قوس کف پا انجام می‌شود که در نهایت به آزاد شدن رباط کف پا می‌انجامد. این روش نیز مانند روش فوق بر آزادسازی رباط متمرکز است. این برش‌ها معمولاً روی پایین کف پا ایجاد می‌شود، اگرچه جراح می‌تواند از یک سمت نیز به رباط دسترسی پیدا کند.

آزادسازی اندوسکوپی پلانتار فاسیا. در آزادسازی اندوسکوپی نیز برش‌های کوچکی (در داخل و گاهی اوقات خارج) پا ایجاد می‌شود و حین عمل می‌توان فرایند را با استفاده از دوربین‌ها و وسایل مخصوص تحت نظر داشت و مشاهده کرد. خارهای استخوانی را معمولاً نمی‌توان با عمل اندوسکوپی خارج کرد، اما مزیت بزرگ این روش در کوچک بودن برش و فاصله داشتن آن از کف پا است و در نتیجه جراح می‌تواند به سرعت بیمار را به حرکت  وا دارد.

 

منابع: دکترافشار و دکتر تو